HUYỆN BÌNH KHÊ NĂM 1888

Tháng 9 năm 1888, huyện Tuy Viễn lấy 18 thôn trong huyện sáp nhập với 28 thôn ấp mới mộ khẩn của nha Kinh lý An Khê, lập nên huyện Bình Khê 平 溪 do phủ An Nhơn thống hạt. Huyện gồm 46 làng phân làm 4 tổng: An Khê 安 溪 , Tân Phong 新 豐 , Vĩnh Thạnh 永 盛 , và Thuận Đức 順 德 . Huyện lỵ đặt tại thôn Thượng Giang, tổng Vĩnh Thạnh, nay là thôn Thượng Giang 2, xã Bình Khê tỉnh Gia Lai.

28 ấp của nha Kinh Lý An Khê thống kê chưa đầy đủ, nhưng chắc chắn là các làng trên cao nguyên An Khê hiện nay. Trong đó biết được có các ấp: Tân Cư, Tân Khai, Tân Lai, Tân Lập, Tân Phong, Tân Tạo, Tân Tụ. 18 thôn trong huyện Tuy Viễn gồm 10 thôn của tổng Phú Phong và 8 thôn của tổng Mỹ Thuận (theo Đại Nam Nhất Thống Chí tỉnh Bình Định bản Duy Tân):

+ 10 thôn của tổng Phú Phong gồm: An Khê, An Khê Tây, Cửu An, Vĩnh Thịnh, Định Chiêu (sau cải là Định Quang), Tiên Thuận, Thượng Giang, Hữu Giang, Tả Giang, và Trinh Tường.

3 thôn An Khê, An Khê Tây, và Cửu An cùng 28 ấp của nha Kinh lý lập thành tổng Tân Phong và An Khê. 7 thôn còn lại lập thành tổng Vĩnh Thạnh.

+ 8 thôn của tổng Mỹ Thuận gồm Thuận Ninh, Mỹ Thạch, Kiên An (cải là Thuận An), Kiên Nhứt (cải là Thuận Nhứt), Kiên Hạnh (cải là Thuận Hạnh), Kiên Truyền (cải là Thuận Truyền), Phú Ân, và Hưng Long.

8 thôn này lập thành tổng Thuận Đức, sau gọi là tổng Thuận Truyền.

Giới phận của huyện trên cao nguyên với đất của người Bana là sở điền Đồng Chè thuộc tổng Tân Phong. Giới phận của huyện dưới đồng bằng là làng Trinh Tường của tổng Vĩnh Thạnh giáp với tổng Phú Phong huyện Tuy Viễn. Các làng của tổng Thuận Truyền giáp với tổng Phú Phong bên kia sông Côn và tổng Mỹ Thuận của huyện Tuy Viễn là 5 làng Thuận An, Mỹ Thạch, Phú Ân, Hưng Long, Thuận Truyền. Các làng của tổng Thuận Truyền giáp với tổng Thạch Bàn huyện Phù Cát là 3 làng Thuận Ninh, Thuận Nhứt, Thuận Hạnh.

Cũng là đất của quận Bình Khê thời VNCH, nhưng xã Tây Sơn và xã Bình An ngày nay không thuộc huyện Bình Khê năm 1888. Tương tự, Phú Mỹ, Phú Thọ, Phú Hiệp của xã Bình Phú giống như thế. Và Trà Sơn, Đại Chí, Háo Ngãi, Mỹ Đức của xã Bình Hiệp cũng vậy. Sau năm 1925 các địa danh trên mới sáp nhập vào huyện Bình Khê, rồi sau năm 1955 đổi thành quận Bình Khê.

---------------

4 tổng Tân Phong, An Khê, Vĩnh Thạnh, Thuận Truyền

(nguồn: Bản đồ phân bổ sắc tộc thiểu số tỉnh Bình Định năm 1905) - fb/QuangTrung BinhKhe