KHI ÔNG BÌNH ĐỘI MŨ
Bình là tên gọi tắt của Nguyễn Quang Bình, còn được biết dưới tên từng làm vỡ mật lân bang là Quang Trung Đại Đế - Nguyễn Huệ.
Ông Bình là danh xưng người địa phương Tây Sơn chỉ cho Hòn núi nằm phía phải đèo An Khê. Phía trái đèo là Hòn Nhược, gọi trại tên của vua Thái Đức Nguyễn Nhạc. Đỉnh đèo An Khê nay là phân thủy ranh giới giữa Bình Định và Gia Lai. Từ xa xưa đèo theo ngữ âm của người Bhanar gọi là đèo Mang, có nghĩa là Cổng, là Cửa ngõ. Đôi ba chục cây số phía trên kia với bình độ cao hơn có đèo Mang Yang, nghĩa là Cổng Trời.
Khi Ông Bình đội mũ là hình tượng hòn Ông Bình có mây từ trên cao nguyên kéo xuống đây vần vũ quanh đỉnh núi. Cho nên xưa người Thượng Sơn cùng với Thượng Giang (Thượng Sơn trước kia là một xóm của làng Thượng Giang) thường nói với nhau “Khi Ông Bình đội mũ là trời sắp mưa”.
+ Tên Ông Bình ở đây vẫn còn lưu lại trong tâm thức những nông dân quanh năm cần nước nôi cho đồng lúa “Lạy trời mưa xuống / Lấy nước tôi uống / Lấy ruộng tôi cày”.
+ Tên Ông Bình còn lưu lại trong sách sử nhà Nguyễn như Đại Nam Nhất Thống Chí miêu tả núi Lỗ Tây: 
« Núi Lỗ Tây ở thôn Thượng Giang về phía Tây Bắc huyện, gần về phía Nam có núi Miệt Sơn, phía Tây Bắc có núi Lỗ Dương, núi Thạch Sơn, núi Lý Văn. Lưng núi có đường đi đến đường An Khê, phía Bắc đường có núi Bà, núi Dừa, núi Độc, núi Cái Đính. Lại ở thôn Định Chiêu về phía Tây Bắc huyện Tuy Viễn có núi “Bình Sơn”, núi “Nhạc Sơn”, lưng núi đều có đường đi đến An Khê ».
Khi nhà Tây Sơn khởi nghiệp ở An Khê. Hòn Bình là lũy trại của Nguyễn Huệ, Hòn Nhược là lũy trại của Nguyễn Nhạc. Triều Nguyễn cũng hay là ghi chép tên dân gian đặt cho núi theo tên 2 thủ lĩnh của nhà Tây Sơn. Thù hằn nhưng đâu có tiểu tâm xóa vết tích đối phương.
Người địa phương ở đây nay chỉ còn biết Lỗ Tây, hòn Ông Bình, hòn Ông Nhạc, chỉ biết Định Nhì, Định Trung, Định Quang là Định Chiêu xưa. Và người nơi đây nay chỉ còn biết dậm cẳng kêu trời, rừng đâu còn để cho Ông Bình đội mũ đưa giọt nước xuống cho nông phu.
------------
Nguồn: QuangTrung BinhKhe, Lâm Nguyệt Nữ
Bình luận: